Voor agrarische ondernemers is het belangrijk om keuzes te maken die passen bij hun bedrijfsvoering én hun verdienmodel. De overstap van een productieve akker naar een kruidenrijke akker gericht op biodiversiteit of een wintervoedselakker die vogels in de winter voedsel biedt, lijkt op het eerste gezicht financieel ongunstig.
Toch zijn er agrarische ondernemers die deze stap zetten. Waarom maken ondernemers deze keuze? En hoe kun je het slim aanpakken?
Een kruidenrijke akker in combinatie met een akkerrand of een wintervoedselakker is goed voor de biodiversiteit. Deze akkers en/of randen bieden voedsel en schuilplekken aan soorten als de patrijs, veldleeuwerik, gele kwikstaart en natuurlijk insecten. Sommige agrarische ondernemers kiezen hier bewust voor, maar kan het ook financieel uit?
In Overijssel kunnen kruidenrijke akkers, -randen en wintervoedselakkers vergoed worden bij deelname aan het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Deelnemers sluiten hiervoor een meerjarige beheerovereenkomst en krijgen voor het akkerbeheer een jaarlijkse vergoeding per hectare. Voor bijvoorbeeld wintervoedselakkers is dat bij Collectief Midden Overijssel op dit moment 2255 euro per hectare per jaar, tot een maximum van 1,5 hectare aaneengesloten. Daar staat tegenover dat je geen/minder oogst of verkoop hebt, maar ook geen/minder kosten voor oogsten, gewasbescherming of bemesting. Na het inzaaien in het voorjaar hoef je, mits het gewas goed opkomt, in principe weinig meer te doen. Komt er toch onkruid op, dan is het tijd om in te grijpen.
Probeer de grond zo min mogelijk te bewerken en alle werkzaamheden in één werkgang te doen. Doordat je daarna niet meer hoeft te bemesten of bespuiten, bespaar je op kosten. Er is minder brandstof nodig, je gebruikt minder machines en je hebt minder arbeid. Deze aanpak werkt niet bij kweek of andere wortelonkruiden, dan is eerst ploegen nodig. Bij meer bewerkingen lopen de kosten wel op, overleg daarom altijd met de loonwerker of de agrarische natuurvereniging (ANV) welke machines ingezet kunnen worden. Het inzaaien van de ANLb-mengsels vergt extra aandacht, doordat de zaden niet gelijk van grootte zijn en sneller ontmengen. Sommige ANV’s hebben speciale zaaimachines voor deze kruidenmengsels en veel ervaring met het inzaaien hiervan.
In Overijssel zijn verschillende gemeenten die financiële regelingen hebben voor het inzaaien van kruiden- en bloemrijke akkerranden, informeer hierover bij jouw gemeente.
In droge zomers staan veel productiegewassen onder druk. Een kruidenrijke akker of een wintervoedselakker blijft vaak langer groen, omdat de planten diep wortelen. Hierdoor kunnen ze beter tegen droogte. De planten zorgen ook voor organische stof in de bodem, wat weer bijdraagt aan vochtvasthoudend vermogen.
Naast financiële voordelen biedt deze aanpak ook iets voor de langere termijn. Door niet te diep te ploegen blijft organische stof beter behouden. De structuur van de bodem verbetert, wat goed is voor latere teelten. Chemische onkruidbestrijding en gebruik van kunstmest is niet toegestaan, ook dit draagt bij aan de bodemgezondheid.
Welke machine je gebruikt, hangt af van wat je als boer of loonwerker beschikbaar hebt. Vaak is het advies om niet te diep te ploegen en, waar mogelijk, in één werkgang te werken. Bij de overgang van gras naar akker is het gebruik van chemie niet nodig als je dieper onderploegt. Of een vals zaaibed zinvol is, hangt af van het weer en de situatie op het perceel. Bespreek dit met je loonwerker of met de ANV. In alle gevallen geldt: zaai op het juiste moment, liefst vlak voor regen, zodat het zaad snel opkomt en onkruid minder kans krijgt.
Voor de meeste ondernemers is een meerjarige akkerrand bij winterakkers of kruidenrijke akkers op de lange termijn voordeliger. Je hoeft niet elk jaar opnieuw in te zaaien en je biedt tegelijkertijd een stabiel leefgebied voor vogels, kleine zoogdieren en insecten. Vooral als je het perceel niet intensief hoeft te gebruiken, is dit een logische keuze. Bij een kruidenrijke akker kun je soms nog opbrengst halen van het perceel. Een wintervoedselakker is bedoeld om jaarrond te blijven staan en wordt niet geoogst.
Hoewel het op papier misschien minder rendabel lijkt, kan de keuze voor een kruidenrijke akker, -rand of wintervoedselakker in de praktijk goed uitpakken. Door een vaste vergoeding, lage kosten en minder risico kan het netto resultaat positief zijn. Dit is natuurlijk afhankelijk van de bedrijfsspecifieke situatie.
Overweeg je deze stap? Neem contact op met je agrarisch collectief of gemeente om te kijken welke regelingen er zijn en of er nog ruimte is voor nieuwe deelnemers. Zo maak je een keuze die bij jouw bedrijf past.