Van boeren tot burgers, van ouderen tot schoolkinderen en van werknemers van waterschappen en andere overheden tot Jan Terlouw. Phoa en journalist Van der Schaaf ontmoetten hen op hun wandeltocht langs de IJssel. ‘Het drinkbaar maken van de IJssel moeten we samen doen, als één grote IJsselfamilie’, zegt Phoa. Wie wonen en werken hier in het gebied? Die partners zoekt Phoa. Van een oudere dame van 84 die een stuk meeliep langs de rivier tot aan boeren. Hoe meer mensen erbij betrokken zijn, hoe beter. ‘Het gaat erom dat je gezamenlijk gaat voelen dat het kan, een drinkbare IJssel.’ Phoa is ecoloog, filosoof, docent Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en gastdocent op Nijenrode Universiteit. Ze neemt haar studenten mee naar buiten, bijvoorbeeld naar boerenbedrijven om samen te leren van verschillende irrigatiesystemen. ‘Ik wil hen de wijsheid van het land bijbrengen, laten weten wat er in het veld gebeurt.’
De ecoloog is oprichter van Drinkable Rivers, een project waarmee ze drinkbare rivieren nastreeft. Een ervaring die ze opdeed in Canada, waar ze ‘gewoon’ water uit een rivier kon drinken. Ze wandelt veel langs rivieren. ‘Van wandelen gaat mijn hart zingen. Dan kun je het elke dag doen. In dat enthousiasme kun je mensen meenemen.’ De rivier is volgens Phoa als een spiegel. ‘Alles wat op het land gebeurt, zie je terug in de rivier. Medicijnresten en antidepressiva bijvoorbeeld. Dat roept de vraag op of we wel zo gezond leven.’ Een paar jaar geleden liep Phoa langs de Maas, dit jaar langs de IJssel. ‘Met het verschil dat er nu van te voren een kerngroep is gevormd van twintig organisaties die het project steunen’, legt ze uit. ‘Samen met Wim van Vilsteren van waterschap Vallei & Veluwe heb ik dit project geïnitieerd’, vervolgt Phoa. ‘De twintig organisaties, waaronder LTO Noord, zorgen voor een enorm draagvlak. Mijn rol is nu ‘stroomgebiedmobilisator’, daar zijn middelen voor gekomen vanuit de deelnemende partijen. Door het grote draagvlak kan het onderwerp een prioriteit worden.’
Phoa doet haar verhaal aan de keukentafel bij Antoon en Karin Kanis in Kampen, die boeren op het uiterste stukje Kampereiland waar iets verderop de IJssel uitmondt in het Ketelmeer. De familie Kanis is de laatste ‘halte’ van Phoa en Van der Schaaf, na hun wandeling van 200 kilometer langs de IJssel.
Ontroerend onderwerp
‘We hebben onderweg zes boeren gesproken en bij vier van hen gelogeerd’, zegt Phoa. De avond ervoor, toen ze aankwamen bij Kanis, was er een gesprek met Antoon Kanis en bestuurders van LTO Noord. ‘De discussie over waterkwaliteit gaat al gauw over ‘ja, maar zij...’ en ‘ja, maar jullie’. Over wat er niet goed gaat. Maar we zijn één IJsselfamilie. Als je uitzoomt, zie je dat we het samen moeten doen. Dat vond ik gisteravond een ontroerend punt in het gesprek.’
Het samen voor hetzelfde doel gaan door verbinding te leggen met de mensen in de omgeving is wat Kanis aanspreekt in de missie van Phoa. ‘Dertig jaar geleden was de waterkwaliteit veel slechter. Er gebeurt al wel iets, maar het onderwerp kan nog uitdrukkelijker op de agenda. Zoetwater, in welke vorm dan ook, wordt heel belangrijk. Daar moeten we zuinig op zijn in Nederland. Jullie wandeling voor drinkbaar water snap ik helemaal. Het gesprek aangaan, mensen ontmoeten en verbinden, ik vind het mooi dat ik daar een puzzelstukje in ben. Die wisselwerking is al geslaagd.’
Kanis boert vlak achter de dijk van het Zwarte Meer. Toen jaren geleden een dijkverzwaring nodig was, raakten hij en vier bedrijven in de buurt grond kwijt die moest worden gebruikt voor de dijk. Het leidde tot een samenwerking met zijn buurman/zwager, die het melkvee ging houden terwijl de opfok op het bedrijf van Kanis plaatsvindt. Het bedrijf wordt gecombineerd met een zorgtak voor kinderen en jongeren. ‘Wij zijn hectares grond kwijtgeraakt om waterveilig te kunnen wonen’, aldus Kanis.
Phoa en Van der Schaaf spraken op hun wandeling een boer die graag grond wilde pachten van Staatsbosbeheer. Dat was hem tot dan toe niet gelukt. ‘Wij konden hem in contact brengen met een boer die we later op onze tocht spraken en pachter is bij Staatsbosbeheer’, vertelt Phoa.
Nadat eerst de omgeving is betrokken bij haar project, wil Phoa over enige tijd de bedrijven langs de IJssel in uiteindelijk het hele stroomgebied hiervoor benaderen. ‘Om lozingspunten aan te pakken bijvoorbeeld. Maar ook om bijvoorbeeld het zuivere water dat Prorail loost op de IJssel, te behouden op het land in plaats van af te voeren naar zee.’
