In de provincie Utrecht kunnen boeren gebruik maken van gratis coaching en begeleiding door een plattelandscoach.
Een onafhankelijk klankbord om te sparren over het familiebedrijf, huidige ontwikkelingen en de toekomst van de ondernemer en het bedrijf. 'Welke vraag heeft een ondernemer? Daar stel ik vragen over. Welke mogelijkheden zijn er op het bedrijf? Daarover gaan we het hebben', zegt Dorine Zwaan.
Heeft mijn bedrijf nog toekomst? Wat moeten we gaan regelen voor de bedrijfsovername? Hoe kan ik mijn bedrijf verduurzamen of verbreden? Wat past bij mij en hoe kan ik mij verder ontwikkelen? Zomaar een aantal vragen die kunnen spelen bij agrarisch ondernemers. Waar ze mee zitten, waar ze niet uitkomen of waarover ze graag zouden willen sparren. Om in die behoefte te voorzien, biedt de provincie Utrecht samen met onder andere LTO Noord coaching en begeleiding aan voor boeren. Twaalf plattelandscoaches zijn aangesteld voor het 'aan de keukentafel' begeleiden van boeren.
Dorine Zwaan is één van de plattelandscoaches die in Utrecht de boer op gaat. Ze groeide op in Drenthe, op een melkveebedrijf en werkte jarenlang in de financiële dienstverlening in verschillende functies. Zwaan schoolde zich vanuit het 'rationele' ook in de emotionele en sociale kant en startte vijf jaar geleden als ondernemerscoach. 'Het rationele kan niet zonder de emotionele kant, in het verbinden daarvan ligt mijn kracht', aldus Zwaan.
'Het zijn deels ingewikkelde situaties waar ik als coach bij wordt gevraagd', vervolgt de plattelandscoach. 'Maar het is niet zo dat je een probleem moet hebben om voor coaching in aanmerking te komen. We zijn er juist ook voor de ondernemer die zegt 'Ik weet niet alles, ik wil graag dat iemand meekijkt naar mijn plannen, ik ontwikkel mezelf met coaching'. Bij een veelheid van keuzes voor de toekomst kan coaching een heel gezonde spiegel zijn die je wordt voorgehouden. Als je de ruimte vindt om je zoektocht of je twijfels te delen, dan brengt je dat verder.'
Doel van de provincie met het project 'Plattelandscoaches Utrecht' is een vitaal Utrechts platteland. Met landbouw als één van de belangrijke pijlers. 'Van stikstof tot asbest saneren en van kringlooplandbouw tot criminaliteit in het buitengebied, er wordt veel van boeren verwacht en er komt veel op ze af waar zij op in moeten spelen', zegt Zwaan.
In Utrecht moeten nog veel daken met asbest erop worden gesaneerd. 'Daar ligt nog een hele opgave', weet Zwaan. 'Maar als je als ondernemer geen plan hebt, gebeurt er niks. Ga je het dak vernieuwen of wordt het afgebroken? Je hebt een plan nodig voor de komende tien jaar. Dat geldt ook voor zonnepanelen op dak. Die ga je niet leggen als je niet weet of dat dak er over tien jaar nog is. Bij al die keuzes die er op dit vlak alleen al zijn, kunnen de plattelandscoaches je ondersteunen.'
Een vitaal platteland behouden doe je ook door meer verdienvermogen te realiseren in het gebied. Bijvoorbeeld door een ondernemer die zelf de melk van het bedrijf gaat verzuivelen. 'Wat dan ook weer bijdraagt aan de boer-burger verbinding', zegt Zwaan. 'Als je plannen hebt op het vlak van verbreding en vermarkting, kun je met een plattelandscoach die hierin is gespecialiseerd aan de slag.'
De twaalf coaches die actief zijn in het project hebben een verschillend profiel. 'Ik zit vaker bij boeren om tafel in de 'hoe moet ik verder' fase, anderen bij boeren die wel weten wat ze willen, maar nog niet hoe', aldus Zwaan.
Bij boeren die met vragen zitten 'hoe verder' gaat de coach met ze in gesprek over 'willen, kunnen en mogen'. 'Wat wil je persoonlijk, als ondernemer? Wat mag er, wat is er mogelijk als je naar bijvoorbeeld benodigde vergunningen kijkt? En wat kan er, als je naar de financiën kijkt? Als dit helder is geworden, kan er een plan worden uitgezet voor de toekomst.'
De gedreven coach vertelt over heel diverse situaties waarbij ze betrokken is, terwijl ze zorgt dat de vertrouwelijkheid van de deelnemers niet in het geding komt. Over een nog jonge depressieve boer die al twintig jaar op het melkveebedrijf werkte. Over een enthousiaste opvolger die het heel anders wil doen op het bedrijf dan pa, over stoppende ondernemers en over de mentale druk die met name bij melkveehouders de laatste tijd is toegenomen.
Veel ervaring heeft Zwaan in het begeleiden van bedrijfsovernames, zowel op het sociale als ook het juridische en financiële vlak. 'In een gezinsbedrijf lopen diverse systemen door elkaar heen', legt Zwaan uit. 'Je bent bijvoorbeeld zowel compagnon als ook zoon. Dat je als compagnon in het bedrijf zakelijke afspraken wil maken over jouw vergoeding, kan een moeilijk onderwerp zijn. Ik kan de vragen stellen die de gezinsleden vanuit hun rol niet makkelijk kunnen stellen. Maar die vragen zijn wel nodig, om richting te geven aan het proces.'
Het coachingsproject wil er aan bijdragen dat boeren toekomstbestendige keuzes kunnen maken. Wat verstaat Zwaan daaronder? 'Als je je steeds weer kunt aanpassen aan wat er op je afkomt, aan de veranderingen die de markt of maatschappij van je vraagt, dan is er toekomst voor jouw bedrijf. Het gaat om mee veranderen. Iedere generatie heeft zijn eigen 'opdracht'. Nu ligt die op het gebied van verduurzaming, kringlopen en natuurinclusieve landbouw. Vijftig jaar geleden was dat 'Nooit meer honger'.'
'Stel je bent kalverhouder en je wilt een nieuwe stal gaan bouwen. Daarmee geef je jezelf een grote uitdaging, je zet jezelf maatschappelijk in een nauw veld. Gezien de visie van de overheid op de kalverhouderijsector en de verdiencapaciteit, weet je dat dit een gedurfde, maar ook kwetsbare keus is. Die vraagt om én genoeg geld én om 1000 procent 'willen'. Maar ook een melkveehouder die in een gesloten bedrijf vijfhonderd koeien op stal houdt, roept maatschappelijke weerstand op. Het is niet aan mij om een keuze te maken voor de boer, maar het is wel belangrijk dat hij/zij een bewuste keuze maakt.'
'Wat ik wel eens hoor over natuurinclusieve landbouw is dat je daarmee kwetsbaar bent vanwege de afhankelijkheid van de politiek. Maar je was al afhankelijk van politieke beslissingen, geef ik dan terug. Ook met je huidige bedrijf. Ik kijk met de ondernemer naar wat er wèl kan, om een keuze te kunnen maken in lijn met wat er op je afkomt.'
De provincie Utrecht heeft een budget beschikbaar gesteld om tot en met april 2023 in totaal zeshonderd Utrechtse boeren te laten coachen en begeleiden door een plattelandscoach. De coaching en begeleiding kan gaan over bedrijfsmatige en persoonlijke vraagstukken die op jou, je gezin en je bedrijf betrekking hebben. Bij deelname ontvang je een voucher ter waarde van 25 uur aan coaching en begeleiding die 100 procent wordt gesubsidieerd. Mocht je daarna met de coach en/of specialistische adviseurs verdere stappen willen zetten, dan ontvang je 65 procent subsidie op het uurtarief (à 92 euro) tot maximaal 18 uur.
160 boeren uit Utrecht maakten al gebruik van coaching. 'Zij zijn enthousiast hierover', weet Dorine Zwaan. 'Er zijn nog voldoende plekken dus meld je aan, het is zonde om geen gebruik te maken van dit aanbod.' Aanmelden via lami.nl/plattelandscoaches of bel voor meer informatie naar: T (088) 888 66 33.