Het aantal vrouwen in de agrarische sector stijgt. De vrouwen krijgen een steeds belangrijkere rol in de bedrijfsvoering of hebben zelf de leiding.
Hoe is het gesteld met hun positie? Voelen zij zich gelijkgesteld aan de man of zijn er verschillen? In dit tweeluik laten wij hierover vrouwen aan het woord die een bestuursfunctie vervullen in de sector. In deel 1: Helma Vermuë, voorzitter van Vrouw & Bedrijf.
Vrouw & Bedrijf is een sectoroverschrijdend zakelijk netwerk van LTO voor agrarische vrouwen. Daarbij gaat het zowel om vrouwelijke ondernemers als medewerkers en vrouwen die via hun partner aan een agrarisch bedrijf zijn verbonden. „Met ons netwerk willen we de positie van vrouwen in de agrarische bedrijven verbeteren”, legt voorzitter Helma Vermuë uit. „Dat doen we onder meer door kennis te delen. Door middel van onze kennisbank en cursussen proberen we de vrouwen zoveel mogelijk up-to-date te houden. Daarnaast willen we in ons netwerk ervaringen delen. Tijdens de bijeenkomsten, die we meerdere keren per jaar organiseren, komen beide onderdelen altijd aan bod.”
Het aantal vrouwen in de agrarische sector stijgt, merkt Vermuë. Dat maakt het netwerk van Vrouw & Bedrijf heel belangrijk. „Er komen meer vrouwelijke bedrijfsopvolgers. Dat is een heel groot verschil met twintig tot dertig jaar geleden. Ook op agrarische scholen zien we dat het aantal vrouwen stijg, zowel in het voortgezet als in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs en op universiteiten. Soms zitten er zelfs meer meisjes dan jongens in de klas. We verwachten dat deze ontwikkeling verder doorzet.”
Het netwerkt biedt sinds een jaar of twee, drie weer cursussen economische vorming aan. „Deze cursussen werden dertig jaar geleden al gegeven en zijn op den duur wat naar de achtergrond geraakt, maar vandaag de dag blijkt er veel belangstelling voor te zijn”, aldus de voorzitter. „Vooral voor vrouwen buiten de sector, die in het bedrijf van hun man komen werken, is deze cursus interessant. Ze leren van alles over de economische kanten van een bedrijf en de boekhouding. Daardoor kunnen ze thuis een volwassen gesprekspartner zijn en deze kennis gebruiken bij de beslissingen die genomen moeten worden.”
Momenteel ondergaat de cursus een update. „We gaan hem deels digitaliseren in een online platform en hem verder verdiepen, zodat hij nog actueler en interessanter wordt voor mensen die al langer in de sector werken.”
Vrouwen krijgen een steeds belangrijkere rol in de dagelijkse bedrijfsvoering. „Zo’n 70 procent van de vrouwen die op een agrarisch bedrijf woont, is betrokken bij het nemen van dagelijkse en strategische beslissingen, terwijl slechts 6 procent ook daadwerkelijk eigenaar is, zo blijkt uit een CBS-telling uit 2014. „Uit cijfers uit 2018 blijkt dat 30 procent van de vrouwen die in de agrarische sector werkzaam is, op pluimveebedrijven werken. Daarvan is 4 procent bedrijfshoofd. We hebben het ministerie van LNV om een actuele landbouwtelling gevraagd, waarbij ook echt aandacht wordt besteed aan de rol van de vrouw binnen dit bedrijf. Hoe is haar positie? Welk aandeel heeft ze in het werk? Voor hoeveel procent is ze eigenaar van het bedrijf? Hier willen we graag meer duidelijkheid over krijgen.”
Er is volgens Vermuë steeds meer bewustwording dat de vrouw een van de drijvende krachten is binnen het gezinsbedrijf. „Vrouwen hebben vaak andere ideeën dan mannen. Dat maakt hen belangrijk in het mannelijke bolwerk. Naast de gesprekken met LNV zijn we bijvoorbeeld ook in gesprek met agrarische notarissen en fiscale accountants over hoe vrouwen in de sector zijn gepositioneerd en of de juiste (juridische) afspraken zijn vastgelegd voor de langere termijn.”
Het is namelijk maar de vraag of alles juridisch gezien wel goed geregeld is, weet ze. „Binnen ons netwerk horen we vaak dat de vrouw voor haar werk een financiële beloning krijgt, maar met alleen een financiële beloning bouw je geen rechten op. Het eigendom van het bedrijf, in de vorm van een maatschap of samenwerkingsovereenkomst, blijft vaak in handen van de man.” Daarom zijn goede afspraken ontzettend belangrijk, bijvoorbeeld bij een echtscheiding of overlijden. „We krijgen soms schrijnende verhalen te horen. Als een man eigenaar is van het bedrijf en zaken staan niet goed op papier, dan kan dat bij zijn nabestaanden voor grote problemen zorgen. Daardoor voelen de vrouwen zich in feite dubbel gedupeerd. Het is ontzettend belangrijk om afspraken bij de notaris vast te leggen. Natuurlijk kan het zijn dat je het als vrouw prima vindt om alleen in dienst te zijn, maar ook in dat geval is het belangrijk dat dit is vastgelegd. Dan weet je precies waar je staat.”
Neem daarbij zelf het voortouw, adviseert ze de vrouwen in de sector. „Een notaris is een expert die veel advies kan geven, maar hij komt niet uit zichzelf naar je toe. Zorg ervoor dat je iedere vijf jaar controleert of alles nog steeds goed geregeld is. Onder meer op het gebied van huwelijkse voorwaarden en afspraken over de maatschap. Ook tijdens onze bijeenkomsten proberen we de bewustwording op dit gebied te vergroten. Overigens zijn daarbij mannen van harte welkom, want ook voor hen is dit een heel belangrijk onderwerp.”