Vier vrouwen op een boerenbedrijf van verschillende generaties hebben in Mestmoeders ‘dingen met elkaar uit te zoeken’, vertelt Luttikhedde, grondlegger van de voorstelling. ‘Ze staan op een kantelpunt na een groot verlies. De beoogde bedrijfsopvolger is verongelukt. Waarvoor kiest zijn zus? Zal de jonge boerin het bedrijf van haar ‘mestmoeders’, strijdbare vrouwen die ergens voor staan, voortzetten? Hoe wil zij haar idealen waarmaken?’
In het stuk neemt ‘oma’ het voortouw om tot een dialoog te komen. Zij organiseert een keukentafelgesprek omdat er moet worden gepraat over de toekomst. ‘Als je het als vrouw op het bedrijf anders wil, als je de kant op wil van een vernieuwd, duurzaam voedselsysteem, zal dat niet altijd makkelijk zijn’, zegt Luttikhedde. ‘Wij hopen met de voorstelling vrouwen die zich geroepen voelen om in deze transitie een rol te spelen te stimuleren en te ‘empoweren’. Zodat ze steun ervaren en het niet alleen hoeven doen.’
Het verhaal heeft meerdere kanten. Het grote verlies dat wordt ervaren in het stuk, is volgens Luttikhedde een metafoor voor het verlies dat boeren in deze tijd ervaren. ‘Het verlies van hoe je altijd boerde. Wat in jaren is opgebouwd, moet allemaal anders worden. Dat maakt boeren boos en verdrietig. De burger denkt dat die verandering wel even snel kan gebeuren, maar het is iets wat jaren tijd vraagt.’
Als boerendochter is Luttikhedde thuis ook grootgebracht met het idee dat groei de norm was. ‘Ik ben al 25 jaar weg uit mijn geboortedorp, maar zelfs ik ervoer de boodschap van landbouwminister Carola Schouten over dat de sector naar kringlooplandbouw moet, als een schok. In de zin van: doen we het dan niet goed? Niet alleen als boer, maar als mensheid in zijn totaliteit. Het is confronterend’, zegt de theatermaker.
Niet alleen over boeren
‘Alles waar boeren decennialang aan hebben gewerkt, gaat misschien op de schop. Dat loslaten tornt aan de identiteit van een hele generatie, dat gaat diep.’ Daarbij gaat het volgens Luttikhedde niet alleen over de boeren. ‘Het speelt breder. Iedereen is afhankelijk van voedsel en van de agrarische sector. Ook een burger maakt keuzes. Kies ik voor de gehaktbal of voor vegan?’
Het is belangrijk de dialoog hierover samen op te pakken, als boeren, burgers, consument en politiek, stelt Luttikhedde. ‘Mestmoeders geeft een aanzet tot en hopelijk ook inzichten voor de discussie over de toekomst van de Nederlandse land- en tuinbouw.’
Juist omdat Luttikhedde afkomstig is uit de sector én jarenlang in de stad woonde, kan ze beide werelden zien. ‘Het is een moeilijke tijd voor boeren. Stel, je zou het met de beste wil van de wereld anders willen, maar het kan financieel niet. Dat zit ook in de voorstelling. De jongere zit nog vol idealen, heeft de moed om veranderingen aan te gaan. Terwijl de moeder onmogelijk nog een keer de boel om kan gooien. Maar de generaties moeten er met elkaar wel uitkomen.’
Mening over de sector
De voorstelling gaat ook over de negatieve aandacht voor de sector in de media. ‘Ik merk dat boeren en boerinnen daaronder gebukt gaan’, zegt de theatermaker. ‘Burgers vormen zich snel een mening over de sector. Het is ook mijn missie om met Mestmoeders empathie te creëren. We willen zo goed mogelijk tot uitdrukking brengen wat de veranderende tijd voor impact heeft voor boeren, juist ook wat het emotioneel betekent voor de mensen in sector.’
Al in 2019 benaderde Luttikhedde Willemien Koning, voorzitter van LTO Noord Vrouw & Bedrijf, om mee te denken over de uitvoering van de voorstelling. ‘Als je dicht bij de werkelijkheid wil komen van het boerenbestaan, moet je de kennis ophalen bij de mensen over wie het gaat’, vindt Luttikhedde.
‘Willemien voedt ons in het hele traject, ze reflecteert op de inhoud en geeft een ‘realitycheck’. Zo gaf ze aan dat boeren onzeker worden omdat het niet helder is waar het heengaat. Kringlooplandbouw is het doel, maar wat is dat dan precies? En krijgen boeren nog de keuze om te boeren of moet het allemaal natuur worden in Nederland?’, legt Luttikhedde uit.
Koning en vier provinciale voorzitters van Vrouw & Bedrijf uit het noorden van het land vormen de focusgroep, waar de schrijver van het stuk en Luttikhedde regelmatig mee spreken. Het stuk werd al aan de boerinnen voorgelezen. ‘Het is fijn dat we samenwerken en daardoor de juiste toon aanslaan in de voorstelling’, aldus de theatermaker.
Schrijver van het stuk Herman van de Wijdeven bedacht het woord ‘Mestmoeders’. Volgens Luttikhedde zit in deze term alles waar de voorstelling voor staat. ‘Mest heeft een dubbele betekenis. Het staat voor vruchtbaar, maar heeft ook een negatieve lading. Het gaat ook over moeders, over hun beschermende rol. En over de toekomst: kun je je nog die trotse boerin voelen of ga je gebukt onder onzekerheid? Mestmoeders staan ergens voor, het zijn strijdbare boerinnen. Dat deze term schuurt, is precies waar we staan in deze tijd.’
Boerinnenavonden in juli en augustus
Mestmoeders, een voorstelling van Peergroup onder regie van Jos van Kan, gaat op vrijdag 2 juli in première. Tot die tijd vertoont Peergroup de film Mestmoeders die op 19 juni in première gaat en vanaf dan ‘on demand’ is te verkrijgen. Peergroup laat de voorstellingen altijd vergezeld gaan van een impactprogramma om de vraagstelling van waaruit de voorstelling is ontstaan, verder uit te diepen. Zo organiseert het locatietheatergezelschap samen met LTO Noord Vrouw & Bedrijf de onlinetalkshow ‘Vooruit door terug te kijken’. De talkshow kunt u volgen op zaterdag 5 juni om 16 uur via live.diepzeekonijn.nl/mestmoeders-talkshow.
Samen met Vrouw & Bedrijf houdt Peergroup avonden waarop boerinnen elkaar kunnen ontmoeten en over het onderwerp door kunnen praten. Er staan vooralsnog twee avonden gepland, op vrijdag 9 juli in Zeegse en op maandag 9 augustus in Zuidschermer.
