Water vasthouden heeft weinig nut als jouw perceel hoger ligt dan het perceel van de buurman. Water is water, het stroomt gewoon weg. Tenzij jullie samen maatregelen nemen om het water vast te houden.
Bij thema’s als wateroverlast of droogte komen eigen belangen vaak overeen met gezamenlijke belangen van anderen, en andersom ook. Marco Arts, Adviseur ‘water en bodem’ bij Aequator Groen&Ruimte, pleit er daarom voor om samen met gebiedspartners naar de problematiek te kijken.
“Het Vechtdal is een zeer divers gebied”, zegt Marco. “We zien droge zandgronden, moerige gronden, veen, veenresten en alles wat er tussenin zit. Alleen zeeklei ontbreekt. Belangrijke wateropgaves voor de komende 10 tot 20 jaar in dit gebied zijn: droogte, wateroverlast en waterkwaliteit.”
“Dat lijkt misschien ver weg, maar we hebben nu al te maken met meer droge periodes en meer extreme regenbuien. En ik verwacht dat dit de komende jaren alleen maar gaat toenemen zoals ook de toekomstscenario’s van het KNMI laten zien.”
Marco vervolgt: “Nu zijn we vooral bezig om water af te voeren in het voorjaar. Maar straks zul je vooral blij zijn als je het kunt vasthouden en zo de zomer door kunt komen. Dit geeft andere inzichten, maar het biedt ook kansen.”
“Juist omdat het gebied zo divers is, is maatwerk super belangrijk. Maatregelen kun je bijna niet generiek toepassen”, aldus Marco. “Hoewel maatregelen vaak beginnen op bedrijfsniveau pleit ik er wel voor om samen met naburige agrarische ondernemers naar de problematiek te kijken.”
“Stel dat je op je percelen een hogere waterstand wilt realiseren, dan is het handig dat je dit oppakt met buren die lager liggende percelen hebben. Anders stroomt het water alsnog naar de buren en heb je niets aan de doorgevoerde maatregelen. Dus waar zet je het stuwtje neer? Is dat bij jou, of toch beter bij de buurman? Het voordeel is dat je kosten kunt delen en dat de maatregel effectiever is.”
Marco vervolgt: “Natuurlijk zie ik wel weerstand, want het liefst zijn we met ons eigen bedrijf bezig en zijn we niet afhankelijk van anderen. Maar water stopt niet bij de perceelsgrens, in veel gevallen vraagt het echt om samenwerking. Samenwerking tussen ondernemers onderling, met het waterschap en andere grondeigenaren.”
“Gezamenlijke belangen en eigen belangen komen nauw samen.”
Over waterkwaliteit zegt Marco: “Omdat er in het Vechtdal een opgave is rondom waterkwaliteit, is het belangrijk om nutriëntenuitspoeling en -afspoeling te beperken. In plaats van uitspoeling wil je natuurlijk dat de gewassen de nutriënten beter opnemen. Een betere opname betekent vaak ook een betere opbrengst, dus daarin zit een gezamenlijk belang voor alle ondernemers in de nabijheid van (grote) waterwegen zoals de Regge of de Vecht.”
“Het gezamenlijk belang zien we ook bij adaptatie tegen droogte. Als het straks te droog wordt mag je het water van de Vecht niet meer oppompen. Het is in ieders belang om te werken aan maatregelen, waarbij we water langer vasthouden, water beter opnemen en water minder snel afvoeren. Dat kunnen stuwen zijn of maatregelen die de bodem weerbaarder maken tegen droogte, dus water langer vasthouden en water beter opnemen. Ook maatregelen als een andere gewaskeuze of waterbesparing door bijvoorbeeld druppelirrigatie kunnen worden ingezet.”
Samenwerken met waterschappen en andere terreinbeheerders
Over samenwerken met waterschappen zegt Marco: “Als ondernemer kun je alleen maatregelen nemen op boerensloten. In veel gevallen kun je betere resultaten behalen als maatregelen ook worden doorgevoerd in (aansluitende) waterschapssloten, maar dan moet je wel de samenwerking zoeken met waterschappen en je buren. De kosten voor maatregelen op boerensloten zijn veelal voor de ondernemer, maar maatregelen op waterschapssloten worden gedragen door het waterschap. En voor de maatregelen op de percelen en in de boerensloten zijn vaak subsidies beschikbaar.”
Als tip geeft Marco om ook de samenwerking te zoeken met andere grondeigenaren en terreinbeheerders: “Deze opgaven gelden niet alleen voor agrarische ondernemers, ook andere grondeigenaren/terreinbeheerders in het Vechtdal krijgen hiermee te maken. Misschien is het een idee om in samenwerking met bijvoorbeeld landgoedeigenaren of natuurorganisaties water vast te houden in natuurgebieden. Als we dat op grote schaal doen heeft het hele gebied er iets aan.”
Onlangs schreven we een artikel over belangrijke wateropgaves voor het Vechtdal in de komende 10 tot 20 jaren: droogte, wateroverlast en waterkwaliteit. Hoe kunnen agrarische ondernemers zich aanpassen aan veranderende (weers)omstandigheden? En hoe financier je dat?
Artikel: Vechtdal: water opnemen en vasthouden succesfactoren in gebiedsopgave
“Agrarische ondernemers kunnen onderling veel betekenen voor elkaar. In het Vechtdal zijn er best veel ondernemers die al experimenteren en ervaringen opdoen”, zegt Marco. “Denk hierbij aan stuwtjes, drainagesystemen of teelten die minder droogtegevoelig zijn.”
“Het lastige hierin is dat het vaak specifiek is voor de bedrijfssituatie of grondsoort. Wat bij de buurman werkt hoeft niet bij jezelf te werken. Maar geef het een kans en de tijd! Probeer het 4 à 5 jaar en dan krijg je er vanzelf wel gevoel bij. Ik adviseer altijd om eens te kijken bij collega-ondernemers of om je te laten informeren door kennisorganisaties. We kunnen zoveel leren van elkaar en met elkaar!”
“De twijfel begrijp ik trouwens wel”, vult Marco aan. “Het is ook niet niks. Er zijn ondernemers die bijvoorbeeld al 20 jaar Engels raaigras telen, maar opeens met andere mengsels aan de slag moeten omdat het weer veranderd. Die mengsels komen anders op, moet je anders maaien. Je moet het wel opnieuw uitvinden.”
Marco geeft hierbij wel een tip: “Je hoeft niet gelijk het hele systeem om te gooien. Begin eens met een hectare, slootrand of een sloot. Kijk wat het doet.”
LTO Noord is in het Vechtdal (Overijssel) betrokken bij het project Regiodeal Zwolle/ 'Versnellingskamer klimaatgericht ondernemen in het Vechtdal'. Samen met lokale agrarische ondernemers werken we aan uitdagingen op gebied van klimaat, energie, natuur en water. Hierbij onderzoeken we hoe agrarische ondernemers vanuit gezamenlijke belangen van betrokkenen beloond kunnen worden voor een duurzame ontwikkeling van het gebied. Aan welke inhoudelijke knoppen kunnen agrarische ondernemers draaien en wat staat daar (financieel) tegenover? Goed voor ons allemaal!